De mystiek van Torajaland

Cultuur, natuur en mystiek… Torajaland staat voor een eeuwenoude cultuur waar begrafenisrituelen het alledaagse leven bepalen, waar de bijzondere Tongkokan-huizen hoog boven de rijstvelden uittorenen en waar je als een avonturier de bijzondere sfeer opneemt. Onze reis begint in een gezellig restaurantje …

De avond is net over Rante Pao gevallen. Op het dorpsplein zitten families lekker te keuvelen en van wat streetfood te smikkelen, terwijl de kinderen spelen met lichtgevende katapultjes waar ze zo hoog mogelijk mee schieten. We zitten in een gezellig restaurant wat verderop met een Bintang bier in de hand en vol bord met een waterbuffelsteak voor onze neus.

Onze Toraja-gids zit samen met ons te eten en we hebben een diepgaand gesprek over leven en dood. Zelden om op reis zulke diepgaande gesprekken te voeren … Vooral het cultuurverschil tussen onze Westerse manier van begraven en respect te betuigen ligt mijlenver van de begrafenisrituelen en het eren van de “doden” bij de Toraja’s. Het is een gemoedelijk gesprek, maar je voelt dat elk vanuit zijn culturele achtergrond een heel andere visie op het leven en op de dood nahoudt. Nieuwe culturen ontdekken, nieuwe inzichten krijgen en beseffen dat niet heel de wereld hetzelfde is… dat is toch een grote stimulans om te reizen en te blijven ontdekken. Een pure menselijke verrijking!

Het centrale plein van Rante Pao, waar families samen de tijd doorbrengen. Op de achtergrond hun held die de Nederlanders verdreef @Glenn Casaer

De fenomenale landschappen van Bamba Puang op Sulawesi, onderweg naar Toraja-land @Glenn Casaer

Laten we eerlijk zijn Toraja-land is niet voor watjes! Het ligt centraal op het eiland Sulawesi, een van de 18.000 eilanden die Indonesië rijk is. Sulawesi is zowat 6 keer zo groot als België en is nog vrij toeristisch onontgonnen. De secundaire wegen zijn niet altijd in goede staat, het comfort van hotels is niet te vergelijken met het naburige Bali en je bent een stuk op een expeditie-reis… maar wat je ervoor terugkrijgt is een zeer authentieke regio, hartelijke ontmoetingen en een rijke boeiende cultuur, die je nog jaren zal bijblijven.

Diep genesteld in de heuvels van Zuid-Sulawesi hebben de Toraja’s hun domein met typische huizen opgezet. De origine van het volk is voor wetenschappers nog voer voor discussie, maar een theorie insinueert dat ze honderden jaren geleden als eilandbewoners met hun boten de Sadang-rivier zijn opgevaren en zich gevestigd hebben in het vruchtbare gebied. De typische Tonkanan-huizen, en voor de huizen is een gelijkaardige graanschuur opgetrokken, lijken op de romp van een schip en dit ondersteunt alvast deze theorie. De huizen zijn paalwoningen, waarbij men boven de grond vertoeft, onder het huis is plaats voor de buffels en het andere vee. Hun aanwezigheid, adem en uitwerpselen zorgen voor warmte dat naar de bovengelegen woning gaat en zo de inwoners warm houdt.

De typische Tongkonan-huizen, waarbij modernere huizen ook hun intrede hebben gemaakt in de dorpen @Glenn Casaer

Traditionele Toraja-kledij; gedragen bij bepaalde feesten

Doorheen Toraja-land kan je verschillende van deze huizen zien. Sommige dorpen hebben wat meer een museumgevoel, waar maar enkele huizen meer bewoond zijn, zoals het dorp van Ke’Te Kesu, dat lustig wordt bezocht door Indonesische toeristen. Eenmaal we met de gids meer op de secundaire wegen in de heuvels rijden, worder we verwonderd door de weelde aan dorpen, waar zowel traditionele huizen als modernere versies zij aan zij staan. De rijkdom van de inwoners is af te lezen aan de hoeveelheid buffelhoorns die aan de voorkant van het huis te vinden zijn. Na het offeren van de buffels voor de begrafenisrituelen worden deze hoorns aan het huis opgehangen, zoals een ladder naar de hemel. Hoe meer hoorns, hoe meer buffels geslacht zijn en hoe rijker de familie. De witte hoorns, zijn van albino buffels en deze zijn dan weer zeldzamer en dus duurder.

Detail van een exuberant versierde Toraja-woning met de duidelijke buffelhoorns @Glenn Casaer

De begrafenisrituelen van de Toraja’s kunnen weken duren en de voorbereidingen duren maanden en soms zelf jaren. Men gelooft niet dat iemand sterft, de persoon wordt alleen maar “ziek”. Aan de nabestaande om deze zieke persoon naar het eeuwige leven te begeleiden en dat doe je dus met de juiste rituelen. Zoals in veel Aziatische landen is het respect voor ouderen, voorouders en rituelen zeer belangrijk. Bij de Toraja draait alles rond het zorgen dat je ouders die belangrijke stap naar het eeuwige leven nemen en daar worden dus heel wat middelen tegenaan gesmeten. Na de dood wordt het lichaam gepreserveerd en met formaldehyde behandeld. De “zieke” ouders nemen nog steeds in het dagelijkse leven deel en er wordt voor hen gekookt en men converseert ook met hen. Om de officiële overgang naar het eeuwige leven voor te bereiden worden tijdelijke Tonkonan-huizen opgezet, die dienen om ceremonies uit te voeren. Samen met de familieleden wordt er, en dat kan enkele jaren duren, een datum gepland om alle ceremonies uit te voeren.

Het emotioneelste moment op de reis, is als onze gids ons meeneemt naar zijn voorouderlijk huis. Als onze ogen even gewend zijn al het felle licht dat tussen de spleten van de houten planken binnenkruipt, zien we in de kamer van de Tongkonan twee houten kisten staan. Onze gids praat tegen zijn ouders en introduceert ons als “vrienden uit België”. Hij geeft hen symbolisch wat te eten en te drinken en vraagt om hun zegen. Sterk emotioneel moment… Hij legt ons hierna uit dat zijn vader reeds twee jaar opgebaard ligt en zijn moeder anderhalf jaar. Pas als hij genoeg geld gespaard heeft voor de juiste rituelen; wil hij hen de overstap naar het eeuwige leven geven. Momenteel is hij in het dorp voorlopige huizen aan het bouwen om de begrafenisrituelen op te kunnen voeren.

Bouw van een voorlopige woonst voor de toekomstige begrafenisrituelen @Glenn Casaer

Emotioneel moment wanneer onze gids ons in zijn voorouderlijke Tongkonan binnenlaat en de kisten met zijn ouders introduceert … @Glenn Casaer

Een van de meest frappante rituelen is het offeren van de buffels. Dit gebeurt op een van de laatste dagen van de begrafenisrituelen en we maakten het zelf mee. In het midden van het bemodderde dorpsplein worden buffels onder luid gejuich van de aanwezigen naar voren gebracht. De sterkste en meest gespierde exemplaren krijgen het meeste handgeklap over zich heen en onder de luide juichkreten worden ze met een snede in de keel gedood. Eerlijk, met een brok in de keel, heb ik af en toe moeten wegkijken. Maar het is uiteindelijk wel een puzzelstuk van het groter geheel waar de rituelen voor de overleden familieleden centraal staan. In de namiddag worden alle buffels vakkundig versneden en krijgen alle aanwezigen een pakje vlees mee. De hoorns worden gekuist en krijgen later een plaats aan het voorouderlijk huis. Onze Torajagids legde ook uit dat het offeren van de buffels een economisch belangrijk gegeven is voor heel Indonesië. Er worden namelijk buffels gekocht vanop andere eilanden zoals Sumatra en Java. Tijdens hun leven bij de Toraja’s worden de buffels uitzonderlijk goed verzorgd en moeten ze niet hard werken op de velden. Het is voor de Toraja een soort “heilige” koe en je ziet het ook in de kunstwerken en versieringen die je in het straatbeeld ziet, waar de buffels overal worden afgebeeld.

De offerandes op een van de dorpspleinen

Eens de juiste rituelen uitgevoerd, moeten de overleden natuurlijk ook begraven worden. Ook dit is een belangrijk aspect van de Toraja cultuur en we bezochten enkele eeuwenoude begraafplaatsen. Sommige graven zijn genesteld in nissen waar de koningen van de Toraja’s werden begraven, andere hebben de vorm van hangende graven en andere dan weer zoals een soort mausoleum … de variëteit is enorm. En tussen de eeuwenoude graven vind je ook nieuwe toevoegingen, het bewijs dat de Toraja cultuur over de eeuwen heen nauwelijks veranderd is. Ook de overleden kinderen krijgen een plaatsje in de begrafenisrituelen … Baby’s die nog niet gestart zijn met vaste voeding te eten en dus nog steeds moedermelk dronken, werden in bomen begraven om zo mee te groeien met de bomen. Terug naar de natuur en toch een deel van de harmonieuze verhouding tussen Toraja en natuur. Dankzij de verbeterde ziekenzorg komt het begraven van baby’s en kinderen de laatste tientallen jaren gelukkig niet meer voor. Onze gids vertelde ook dat de pracht en praal van de Toraja begrafenissen, waarbij ook goud en andere kostbaarheden in de houten kisten worden gestoken, jammer genoeg grafschenders tot in Torajaland gelokt heeft. De Toraja zijn hier nu veel alerter op geworden. Onze gids praat vrijuit over zijn cultuur, die je eigenlijk meer een levensfilosofie zou kunnen noemen, maar is zich natuurlijk ook bewust van de invloeden van buitenaf.

Opmerking: In de voorgestelde fotokeuze is gekozen om geen graven met restanten te tonen. Deze zal je echter weldegelijk kunnen aantreffen in Torajaland, aangezien sommige houten kisten honderden jaren oud zijn en dus compleet verrot. Ook voor de dorpsrituelen met het offeren van de buffels is er gekozen om foto’s weer te geven, waar de bloedige scenes achterwege zijn gelaten.

Families die de middelen hebben, laten ook een houten pop maken van de overledenen. Deze worden bij de graven bijgezet @Glenn Casaer

Zoals overal ter wereld hebben de missionarissen hun werk ook op Sulawesi gedaan en vrijwel alle Toraja’s zijn Christen, maar wel van verschillende strekkingen zoals katholieken en protestanten. De kerkdiensten worden nog druk bijgewoond en om zondag naar de kerk te gaan worden de mooiste kleren uit de kast gehaald.

De cultuur van de Toraja is echt uniek in de wereld en het laat je bewust en onbewust stilstaan bij je eigen cultuur met zijn normen en waarden. Maar heel deze cultuur ligt in een ongelooflijke setting … duizenden rijstvelden, groene heuvels, bijzondere rotsformaties … een landschap waar je tal van wandelingen kan maken en dit deden we ook vaak van bijvoorbeeld het ene naar het andere dorp. De uitzichten vanuit de bergen zijn fenomenaal en je ontdekt ook enkele lokale coffeeshops of restaurantjes met prachtige zichten.

Toraja-meisjes op weg naar de kerk @Glenn Casaer

Torajaland is ook prachtige landschappen met bergen en vruchtbare rijstvelden. Foto vanuit een gezellig restaurantje @Glenn Casaer

Torajaland is een iconische regio op het eiland Sulawesi. Maar het eiland heeft nog andere bijzondere schatten, dat het maar mondjesmaat aan de bezoeker prijsgeeft. Met een rondreis op Sulawesi ontdek je de bijzondere diversiteit van dit eiland, dat Celebes werd genoemd door de Portugese zeevaarders. De Nationale parken in het noorden hebben een sublieme natuur, die bekroond wordt met spectaculaire vulkanen. In het zuiden van het eiland vind je stranden met kristalhelder water waar je al duikend een prachtige onderwaterwereld ontdekt. En dan zijn er nog andere culturen zoals de Bugis, die van Sulawesi een prachtige bestemming maken om met een gids/chauffeur te ontdekken

Duik- en snorkelmogelijkheden met ontmoetingen met ed reuzen van de oceaan @Celindo

Goed om te weten

De beste reistijd voor Indonesië is van mei t/m oktober.

Indonesië heeft heel wat verschillende eilanden Java, Bali, Sumatra, Kalimantan, Flores, Nusia Penida, Gili, Lombok … Sulawesi is een minder bezochte bestemming als bijvoorbeeld het drukbezochte Bali. Dat zorgt ervoor dat de bestemming nog zeer authentiek is… Dat betekent ook wat langere rij-afstanden, hotellerie van een meer basisniveau en een onderdompeling in de lokale cultuur die iets bruusker is. Daartegenover staat dat je een uniek stukje van de wereld ontdekt, dat je niet onbewogen zal laten

Er zijn binnenlandse vluchten van Torajaland op Makassar, in het zuiden van Sulawesi. Maar deze vluchten worden door een Aziatische low-cost uitgevoerd en worden regelmatig afgeschaft. Een reis naar Sulawesi vergt enige flexibiliteit! We werken steeds een programma uit dat rekening houdt met eventuele aanpassingen ter plaatse.

Aangezien we bij Sensations gespecialiseerd zijn in authentieke reizen buiten het massatoerisme, is Torajaland en Sulawesi een van onze geliefde plekjes in de wereld. Om de toegang tot de aparte cultuur te bevorderen werken we enkel met Toraja-gidsen en niet met gidsen die vanuit Makassar meekomen en minder vertrouwd zijn met de lokale cultuur. Wij zorgen dus dat de Toraja-deuren voor je opengaan en je een onderdompeling krijgt in hun bijzondere cultuur.

Jouw reis Indonesië op maat werken we graag met jouw reiskantoor uit. Informeer je zeer goed want Sulawesi met Torajaland is een zeer aparte regio, waar je geconfronteerd wordt met je eigen culturele normen en waarden.

Enkele voorbeeldprogramma’s Indonesië waar we Sulawesi met kunnen combineren

Peru culinair aan de top

Nairobi, de Afrikaanse groene stad onder de zon